Het straatbeeld, het leven…

Oorlogstijd, 1944, men kijkt uit naar de straten waar de Duitsers marcheren en iedereen bang is voor ellende. Opgepakte Joden worden meegenomen voor transport en men kijkt bedroeft… De dag is voorbij en met de bonnetjes kon men nog net naar de slager voor een klein stukje vlees en bij de bakker werd het laatste brood meegenomen. De winkels sloten, de stad werd rustig en het buitenleven ging naar binnen! In de verte klinken schoten, daar was weer iemand verkeerd en die moest mede worden uitgeroeid. ‘Daar heb je de moffen weer!’ klinkt als een scheldwoord door sommigen die toch nog door de straat een wandeling maken en ze maken dat ze wegkomen naar hun huis. Daar dacht men veilig te zijn maar niets daarvan klopte! Ouders met hun kinderen gingen naar bed, de dominee en de ondergedoken mensen sliepen ook en daar klonk middenin de nacht geronk… Wéér bommenwerpers, zijn het de goeden of de slechten?! Met enorme spanning wachtte men het geronk af en hoopten op een ‘overvlucht’ zonder explosies en slachtoffers.

“Daar heb je de moffen weer!’ klinkt als een scheldwoord door sommigen”

‘Zou het huis van de buren er morgen nog staan?’ ‘Zullen ze nog leven?’ dat was één van de vele gedachten die men in het hoofd had. ‘Zal mijn familie nog leven, mijn ouders, broers en zussen?’ Een angstaanjagende tijd in een hevige strijd… De explosies klonken in de verte en kwamen steeds dichterbij. Dan bleek de volgende dag de dichtbij liggende stad volledig vernietigd te zijn en overal de lichamen tussen het puin lagen. Vreselijk maar men had geluk… Geluk dat zij niet zijn vernietigd, dat hun stad niet in puin is gebombardeerd. Verdrietig en gespannen liepen mensen weer door de straten, maar een enkeling was ook blij omdat het leven toch verderging… Angst leek even weg soms totdat de marcherende Duitsers weer langsliepen en rondkeken of er ergens nog ‘wat gehaald’ kon worden! Het land werd in 1945 bevrijd en er was feest, een enorm feest! Overwinning, vrijheid en blijheid overheerste en iedereen rende over straat. De vlaggen met hakenkruizen werden vernietigd en de overgebleven Duitse soldaten werden gevangengenomen of verjaagd… Nederland was weer van onszelf en men begon aan een enorme taak, namelijk het opnieuw opbouwen van een land…

“Angst leek even weg soms totdat de marcherende Duitsers weer langsliepen en rondkeken of er ergens nog ‘wat gehaald’ kon worden!”

Het straatbeeld veranderde qua uitstraling van de mensen. Iedereen kon weer vrij rondlopen en vrolijk zijn. De maatschappij leefde weer in vrijheid en ook de economie begon langzaamaan weer te herstellen. Armoede werd minder en langzaamaan werd dat wat vernietigd was weer opgebouwd. Auto ‘s reden weer meer rond en fietsers konden er weer volledig zijn! Het leven werd weer opgepakt en men verdiende voor zichzelf en het land. In de jaren zestig was het een periode van beginnende modernisatie. Auto ‘s werden steeds stoerder en mensen begonnen weer uit te gaan. De disco ‘s kwamen als paddenstoelen uit de grond, nét zoals de bioscopen en andere horeca. Om iedere hoek was er wel wat en wat was het er gezellig! Dansfeesten waarbij jonge mensen hun eeuwige liefde ontmoette en de stelletjes liepen smoorverliefd door de straten hun romantiek naar elkaar te uiten. Kerken waren weer hersteld na de oorlog en godsdiensten mochten weer vrij beoefend worden. Voor iedereen was er een God, een Allah, Mohammed of een Boeddha. Er kon weer vrij gebeden worden en gepraktiseerd! Zondagmorgen ging de man in het pak, de kinderen sjiek gekleed en moeder de vrouw in een knappe look naar de kerkdienst en werd het woord doorgegeven…

“Om iedere hoek was er wel wat en wat was het er gezellig!”

Winkels puilden steeds meer gezelligheid uit, er werden steeds meer telefooncellen geplaatst want telefoneren was toch wel heel belangrijk, ook al in die tijd! Mensen communiceren met elkaar door middel van gesprek en pret en men leerde elkaar op straat, het werk of in de buurt kennen. De horeca was plek nummer vier om je netwerk uit te breiden. Het verleden is absoluut zo gek nog niet als je erop terugkijkt, ook als een persoon geboren in de jaren tachtig denk ik bij mezelf ‘dat moet toch een veel socialere tijd zijn geweest dan nu?!’ Mensen keken naar elkaar om, mensen hielpen elkaar en was er iemand gevallen? Dan hielp je iemand weer opstaan! Ogen keken elkaar aan, er werd de wijde wereld ingekeken en men was vrolijk terwijl men keihard werkte… Het straatbeeld in de stad werd drukker en drukker met gemotoriseerd verkeer, soms werd het gevaarlijk en gemeenten begonnen met het voorbereiden van maatregelen! Het straatbeeld begon te veranderen, de levendige gemotoriseerde samenleving door de straten werd beëindigd en de straten werden stoepen of verkeersluwe eenrichtingsweggetjes. Drempels, wat waren die dingen irritant maar de snelheid moest eruit worden gehaald en dat was maar goed ook… Opa en oma die hun boodschapjes deden moesten veilig van a naar b kunnen gaan nét zoals iedereen eigenlijk…

“Ogen keken elkaar aan, er werd de wijde wereld ingekeken en men was vrolijk terwijl men keihard werkte…”

Het straatbeeld was rustiger, veiliger en gezelliger geworden nu er veel minder auto ‘s en vrachtwagens doorheen reden en mensen hadden nu volledig de ruimte om de straat te benutten. Winkels en horeca mochten zich uitbreiden tot meer buitenactiviteit en de ‘uitzoekacties’ bij de truien, jassen, lp ‘s, cassettebandjes en bloemen en planten begonnen er meer op te lijken! De Amerikaanse artiesten veroverden op de radio, en dan het liefst de zeezenders (jaren 70) de hitlijsten en natuurlijk kon je kans maken op de lp ‘s van jouw favoriete artiest! 192 op de middengolf en later 538 was de favoriete plek voor de jongeren terwijl de ouderen meer Hilversum door de ramen liet klinken en de pick-up met versterker moest natuurlijk van de beste kwaliteit zijn want een krakende plaat of geen stereogeluid dat was niet oké! De dokter kwam nog langs om te luisteren naar longen, te kijken in oren en de keel te controleren op onraad. De doktersauto of bus stond in de straat en men keek door het raam bij wie hij binnenliep met zijn koffertje of tas. Kinderen liepen naar en van school en na schooltijd speelden de kinderen met schoolkrijt, werd de bal van de één naar de ander geschopt en gegooid en klonken de tevreden en blij enthousiaste stemmetjes door de wijken! Een mooi sociaal leven in het totaalbeeld!

“De dokter kwam nog langs om te luisteren naar longen, te kijken in oren en de keel te controleren op onraad”

Piet de buurman of Greet de verre nicht kwam dan eindelijk na die lange reis op bezoek op zaterdagavond. Door autoloze zondag kon men niet op zondag zelf komen. Men verwelkomde de gasten en de eerste sigaren werd aangestoken en even later uitgedrukt in die staande asbakken of de kleine op tafel. Roken was het straatbeeld en in horeca of andere openbare plekken was de sigaret die overheerste tussen alle gezelligheid. De kleuren TV werd populair en het testbeeld was het eerste wat men zag! Wauw wat een mooie analoge kleuren en wat een prachtig geluid klonk er uit die TV op het eerste en tweede net. ‘We hebben kleur’ klonk in huizen en mensen keken samen naar voetbal of welk programma dan ook! Je ging niet knipsen want er waren maar twee netten in Nederland. Eind jaren tachtig kwam het derde net en dat was toch een luxe! ‘Even mijn vriendinnetje bellen in de telefooncel bij de kerk, heb je een kwartje?’ wat een leuke uitspraak was dat toch naar ouders vanuit hun kinderen. ‘Ga zelf eens verdienen!’ klonk soms, maar ook ‘alsjeblieft knul! ‘ en men haastte zich naar de telefooncel en hopen dat een voorganger niet te lang stond te bellen. Dan het moment van de waarheid. Men had het nummer van die knapperd in de disco gekregen en binnenin de telefooncel werd het nummer gedraaid en jawel… Te telefoon ging over!

“‘Even mijn vriendinnetje bellen in de telefooncel bij de kerk, heb je een kwartje?”

Een gezellig en super leuk gesprek begon en de minuten tikten voorbij… Dan bij de vraag ‘wil je met me afspreken komend weekend’ klonk de in gesprek toon… Het kwartje was op! Snel naar pa en ma of toch… Ja wat eigenlijk, je kon niet op een andere manier contact opnemen als je het adres niet wist! Gelukkig mocht er even gebeld worden op de telefoon van de ouders en de eerste date was een feit! Het straatbeeld van stroompalen, telefoonpalen en het gekraak van deze draden bij mist… Een uitzicht veranderde in een paar jaar aanzienlijk toen de jaren tachtig in de jaren negentig overgingen. Alles werd ondergronds en wat een rustiger en nettere blik in het straatbeeld kwam er zonder die palen. Trainingspakken werden langzamerhand chique en vrije tijdskleding en al die verschillende kledingkleuren werden meer één of twee centrale kleuren. De winterse coltrui is nooit veranderd, tegenwoordig staat het toppie in een colbertje. Hetzelfde zoals de spijkerbroek en het horloge. Knikkers waren nog steeds razend populair en de knikkerkuiltjes waren overal te vinden. Zelfs stoeptegels werden vervangen voor knikkerkuiltjes en de Flippo ‘s kwamen in opmars. Men at chips en dan hopen dat die flippo ‘s erin zaten die nog niet in de verzameling voorkwam. Boeken vol had men en wat een rage! Het straatbeeld veranderde… Techniek werd steeds interessanter en goedkoper voor de consument en voor men het wist was het internet in huishoudens aan het groeien…

“Knikkers waren nog steeds razend populair en de knikkerkuiltjes waren overal te vinden”

Sinterklaas, Zwarte piet en alle puur Hollandse tradities hebben jarenlang, decennialang plaats gehouden in elk dorp, elke stad en wat had men een pret. Ook waren mensen bang voor de roe en of ze wel lief genoeg zijn geweest het afgelopen jaar. Vooral de kinderen vonden deze verwentijd spannend maar tegelijkertijd ook leuk! In het blad van de speelgoedwinkels maakte je je verlanglijstje en maakte je dat op welke manier dan ook kenbaar aan Zwarte piet of aan de Sint zelf! Het was een mooie gezellige tijd dat de steden volhingen met creatief nagemaakte sinterklazen en pieten, en dan ook nog helemaal zwart, in de etalages en verspreid door de winkels zelf. Zwart was in Nederland gewoon geen probleem, geel niet en geen enkele kleur, totdat… Na vele tientallen jaren de ellende hierom begon! Onenigheid in de media, iemand die zijn mond teveel lostrok en een paar van die ‘na-apers’ die vonden dat Zwarte Piet discriminatie was. Vanaf dat moment was het abnormale begonnen en moesten zelfs bij grote kinderfeesten veel bewakers komen om de relschoppers rondom de discriminerende discussie te sussen. Mensen keken angstig om zich heen terwijl hun kinderen de grootste lol hadden. Vader met het kind op de rug werd bedreigd en de politie moest eraan te pas komen… Een kind dat met zijn vader in de media kwam maar ook de vele andere vaders, moeders en kinderen die gedupeerd werden door een stel ‘oproerkraaiers’. Waarschijnlijk ook een reden dat haat naar andere rassen weer opkwam!

“Zwart was in Nederland gewoon geen probleem, geel niet en geen enkele kleur, totdat…”

Iedereen moest wel die partij stemmen die de Islam wilde uitroeien en alle Marokkanen onder de loep wilde nemen en waar nodig het land uit te sturen… Nederland, het straatbeeld bleef gelukkig een multiculturele blik houden maar de spanning steeg… De media leek te ontploffen over de discussies over Zwarte Piet en wat dacht je van de Jodenkoek en de zwarte hoofden bij de drogist? Sorry, ik verspreek me, ik moet tegenwoordig ‘donkere hoofden’ zeggen want anders ben ik al een racist… Dat willen we niet hebben dus we gaan op die toer verder! Nederland heeft sinds de oorlog veel ellende gekend in zijn straatbeeld, maar ook heel veel mooie dingen. De wederopbouw van een beschadigd land, de zichtbare uiting van vrijheid door de mensen en de bakfiets die meer werd vervangen door de scooter, de brommer en voor velen de bus, tram en het overige openbare vervoer betaalbaarder werd en uiteindelijk een normaal dagelijks vervoermiddel is geworden. Het straatbeeld is ook de bushalte of de tramhalte waar iedereen netjes braaf stond te wachten… Helaas werd het straatbeeld ook steeds meer aanslag en agressie… Vooral tegenwoordig zijn regelmatig afzetlinten een ding om de mensen op afstand te houden van een leven dat net is beroofd… ‘Waarschijnlijk een afrekening op het criminele circuit’ en weer zijn er nabestaanden bijgekomen… Betreurd lopen mensen langs de plaats delict en daar achter die witte doeken en schermen heeft het zich afgespeeld. Een dagje geen spelende kinderen in de straat maar alleen maar blauw van politie! Een dagje geen praatje over de dag maar ‘wie kan het zijn?!’

“De media leek te ontploffen over de discussies over Zwarte Piet en wat dacht je van de Jodenkoek en de zwarte hoofden bij de drogist?”

Het straatbeeld, alles bepalend voor je humeur! Positief en negatief en iedereen komt erdoorheen. Elkaar aankijkende ogen zijn veranderd in naar smartphone kijkende ogen en dat bij iedereen! In de bus, metro of trein, de tram, overal is voor mensen maar één ding heilig… De smartphone! Naast de huissleutels en betaalpas is nummer drie wat we écht mee moeten nemen de smartphone en natuurlijk opgeladen en al! Het sociale leven is misschien in totaal wel gehalveerd en internet, waarmee we vroeger met ons modem inbelden om verbinding te maken dragen we tegenwoordig in de broekzak. De panden van vroegere discotheken zijn af en toe nog zichtbaar en ook veel horeca is verdwenen… Het oude beeld van vroeger, dat vertrouwelijke, dat wat het dorp of stad écht was is verdwenen of begint te verdwijnen. Het ouderwetse knusse en gezellige gaat over in modern! Een glazen, stalen of ander gebouw waar je als je ernaar kijkt eerst 1000 miligram antidepressiva moet hebben geslikt. De CD winkel verdwijnt, net zoals de videotheek waar we vroeger gezellig met vrienden en familie naartoe gingen voor een gezellige filmavond. De gezelligheid is thuis en in de horeca en voor de rest moet alles maar steeds meer via schermen en wat is dit een doodzonde! Maar toen… Stille straten, enorme stilte, overal… Een enorm wereldwijd virus veranderde het leven misschien wel voorgoed…

“Het ouderwetse knusse en gezellige gaat over in modern! Een glazen, stalen of ander gebouw waar je als je ernaar kijkt eerst 1000 miligram antidepressiva moet hebben geslikt”

Covid-19, ook wel Corona grijpt in 2019 en 2020 razendsnel om zich heen. Het sociale leven krijgt een enorme dreun en alle gezichten zijn gericht op de persconferenties die aangeven dat we ons leven steeds meer binnen in ons eigen huis moeten leven! Buiten zijn de straten stil en winkels gesloten. Anderhalve meter afstand, niet meer dicht bij elkaar kunnen komen en geen feestjes en andere openbare gelegenheden meer… Werken werd thuiswerken en communiceren met elkaar? Dat werd beeldscherm-communiceren! We werden een soort van kluizenaren want alles buiten de deuren was gevaarlijk geworden. Een horrorfilm is wat het leek en het straatbeeld… Men herkende het niet meer terug! Stilte, doodse stilte en het enige wat aanstond in de hoofden van de mensen waren computers, smartphones, TV ‘s en vooral de streaming media voor vermaak! Vrienden, familie, school, werk, alles was gevaarlijk en als je Corona kreeg was je flink de sigaar of je kreeg een klein griepje en na een paar dagen was je weer de oude! Teststraten, net als de wasserettes werden deze in korte tijd opgebouwd en overal in de buurt zijn deze plekken te vinden voor de welbekende wattenstaaf in keel en neus. Verkouden? Ga naar school en leef gewoon je leven werd altijd gezegd door je ouders. Totdat in 2020 de regel veranderde… Verkouden? Snotneusje moet naar de teststraat en in quarantaine! Met spanning afwachten of je het hebt, en wat dacht je van de psychische angsten? De TV, radio en het internet zijn maar met één ding bezig tegenwoordig… Corona en de mensen die op de IC liggen. Ziekenhuisbedden, lichamen en politieke ellende is het beeld van de dag en het werd alleen maar erger.

“Verkouden? Ga naar school en leef gewoon je leven werd altijd gezegd door je ouders. Totdat in 2020 de regel veranderde…”

Kerst was geen kerst meer, sinterklaas geen sinterklaas meer, carnaval geen carnaval meer en festivals? Die waren verleden tijd! Kwam het ooit nog terug? Werden de straten ooit weer gevuld met leven? Kwam het oude vertrouwde straatbeeld weer terug? Met die vragen schakel ik nu over op de tegenwoordige tijd. Hier stopt de tijdlijn en gaan we verder waar we nu zijn! We kunnen weer wat meer naar lucht happen maar na twee lockdowns zijn we bang voor de derde eind dit jaar… Wordt het ooit weer het oude normaal?! Mogen we ooit weer gewoon naast elkaar lopen in het openbaar en die lelijke mondkapjes… Gaan die helemaal weer verdwijnen? Het straatbeeld is vervuild met mondkapjes, een souvenir die nog honderd jaar zal voortleven in het beeld waar je naar kijkt… Ooit, zo ‘n vijftig of honderd jaar geleden hebben we een virus gehad die de hele wereld deed veranderen, niemand was veilig, alles was besmet leek het wel! Oude mensen hoor je zeggen ‘dit begint op de oorlogstijd te lijken…’ Toch schijnt het zonnetje weer, steeds meer… We mogen weer meer, we kunnen weer meer en het straatbeeld bepaalt weer steeds meer de positieve sfeer! Die mooie klinkers komen weer tot hun recht, de mensen lijken weer meer vertrouwen te krijgen in elkaar en tegelijkertijd begint men genoeg te krijgen van de maatregelen! Waar gaat het leven heen? Welke kan gaat het op en hoe gaat de maatschappij eruit zien?!

“Ooit, zo ‘n vijftig of honderd jaar geleden hebben we een virus gehad die de hele wereld deed veranderen, niemand was veilig, alles was besmet leek het wel!”